โกรทฮอร์โมน ไม่ได้มีดีแค่ “โต” เมื่อพูดถึง Growth Hormone (GH) หลายคนมักนึกถึงหน้าที่หลักในการช่วยเร่งการเจริญเติบโตของร่างกาย
โดยเฉพาะในวัยเด็กและวัยรุ่น ทว่าในความจริงแล้ว GH มีอิทธิพลลึกซึ้งกว่านั้น มันแทรกซึมเข้าไปถึงระดับเซลล์ประสาท มีผลต่อการทำงานของสมอง ความรู้สึก และความทรงจำอย่างน่าทึ่ง
ความเข้าใจใหม่ๆ ทางวิทยาศาสตร์กำลังเผยให้เห็นว่า GH อาจเป็นกุญแจสำคัญในการรักษาโรคทางสมองและปรับปรุงสุขภาพจิตในอนาคต
บทความนี้จะพาไปเจาะลึกความสัมพันธ์อันซับซ้อนระหว่างโกรทฮอร์โมนกับระบบประสาท พร้อมอ้างอิงการศึกษาล่าสุดในระดับเซลล์ สมอง และอารมณ์
โกรทฮอร์โมน : ผู้เล่นหลักในระบบฮอร์โมนของร่างกาย
โกรทฮอร์โมนถูกผลิตขึ้นในต่อมใต้สมองส่วนหน้า (anterior pituitary gland) โดยมีการหลั่งมากที่สุดในช่วงวัยเด็ก และลดลงตามอายุ
หน้าที่หลักของ GH คือการกระตุ้นการเจริญเติบโตของกระดูก กล้ามเนื้อ และเนื้อเยื่อต่างๆ ผ่านกลไกของ IGF-1 (Insulin-like Growth Factor 1) ซึ่งหลั่งจากตับเป็นหลักเมื่อได้รับสัญญาณจาก GH
แต่นอกจากบทบาทในระบบกล้ามเนื้อและกระดูกแล้ว GH ยังแสดงอิทธิพลที่สำคัญในระบบประสาท ซึ่งนักวิจัยเพิ่งเริ่มเข้าใจในช่วง 2-3 ทศวรรษหลังมานี้
โกรทฮอร์โมน กับสมอง: ความเกี่ยวข้องที่มากกว่าที่เคยคิด
1. โกรทฮอร์โมน กับการฟื้นฟูเซลล์สมอง
สมองไม่ได้หยุดพัฒนาเมื่อเราพ้นวัยเด็ก งานวิจัยในปี 2018 โดยมหาวิทยาลัยสแตนฟอร์ดพบว่า GH มีบทบาทกระตุ้น neurogenesis หรือการสร้างเซลล์ประสาทใหม่ โดยเฉพาะในบริเวณฮิปโปแคมปัส (hippocampus) ซึ่งเกี่ยวข้องกับความจำระยะยาว
GH ยังช่วยเพิ่มจำนวนของ astrocytes และ oligodendrocytes ซึ่งเป็นเซลล์สนับสนุนในระบบประสาทที่ช่วยปกป้องและซ่อมแซมเซลล์สมองที่เสียหาย
– “การเสริม GH ในหนูทดลองที่มีภาวะสมองเสื่อม ช่วยเพิ่มจำนวนเซลล์ประสาทและปรับปรุงการทำงานของสมองได้ภายใน 4 สัปดาห์” — Journal of Neuroscience, 2020
2. GH กับความจำและการเรียนรู้
หลายงานวิจัยพบว่าระดับ GH มีความสัมพันธ์โดยตรงกับสมรรถภาพด้านความจำ หนึ่งในนั้นคือการศึกษาของ Karolinska Institute ประเทศสวีเดน ซึ่งพบว่าผู้สูงอายุที่มีระดับ GH ต่ำมีผลคะแนนการทดสอบด้านความจำต่ำกว่าค่าเฉลี่ยอย่างมีนัยสำคัญ
โกรทฮอร์โมนยังมีบทบาทกระตุ้น Long-Term Potentiation (LTP) ซึ่งเป็นกลไกพื้นฐานในการเรียนรู้และสร้างความทรงจำระยะยาวของสมอง หากไม่มี GH กลไกนี้จะลดลง ส่งผลให้การเก็บข้อมูลใหม่ทำได้ยาก
3. GH กับอารมณ์: ความสุข ความเครียด และภาวะซึมเศร้า
ระบบประสาทและระบบฮอร์โมนเชื่อมโยงกันอย่างซับซ้อน โกรทฮอร์โมนไม่ได้เพียงส่งผลต่อความจำ แต่ยังมีอิทธิพลต่ออารมณ์และความรู้สึกอย่างลึกซึ้ง
GH มีความสามารถในการกระตุ้นการหลั่งเซโรโทนินและโดพามีน ซึ่งเป็นสารสื่อประสาทที่เกี่ยวข้องกับความสุขและแรงจูงใจ งานวิจัยจาก Yale University ปี 2019 พบว่าผู้ที่มีภาวะซึมเศร้าเรื้อรัง มักมีระดับ GH และ IGF-1 ต่ำกว่าคนทั่วไป
การทดลองในผู้ใหญ่ที่ได้รับ GH ในปริมาณที่ควบคุม พบว่ามีการปรับตัวของอารมณ์ดีขึ้น มีพลังชีวิตมากขึ้น และคะแนนความสุขทางจิตใจเพิ่มขึ้นชัดเจนภายใน 8 สัปดาห์
GH ลดลง: ผลกระทบทางระบบประสาท
การลดลงของ GH ที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติเมื่ออายุมากขึ้นนั้นไม่เพียงส่งผลต่อรูปร่าง เช่น การสูญเสียกล้ามเนื้อหรือความแข็งแรงเท่านั้น แต่ยังมีผลโดยตรงต่อสมองด้วย เช่น:
- ความจำเสื่อมเร็วขึ้น
- อารมณ์ไม่มั่นคง เครียดง่าย
- สมาธิลดลง
- ภาวะซึมเศร้าและวิตกกังวลเรื้อรัง
หลายการศึกษาเสนอว่าอาการเหล่านี้อาจไม่ใช่ “ความแก่” โดยธรรมชาติเสมอไป แต่เป็นผลจากการขาด GH ที่มากเกินไป โดยเฉพาะในผู้ที่มีภาวะ Adult Growth Hormone Deficiency (AGHD) ซึ่งสามารถพบได้ในกลุ่มผู้สูงอายุ หรือผู้ที่มีความผิดปกติของต่อมใต้สมอง
การเสริม GH: แนวทางการรักษาโรคทางสมองในอนาคต?
ในปัจจุบัน GH ถูกนำมาใช้ในการรักษาภาวะขาดฮอร์โมนในเด็ก รวมถึงบางกรณีในผู้ใหญ่ โดยมีข้อกำหนดและการดูแลอย่างเข้มงวดจากแพทย์
อย่างไรก็ตาม ในแวดวงวิทยาศาสตร์ประสาท GH กำลังถูกทดลองเป็นตัวช่วยรักษาโรคทางสมอง เช่น:
- โรคอัลไซเมอร์
- ภาวะสมองเสื่อมในผู้สูงอายุ
- ภาวะซึมเศร้าเรื้อรังที่ไม่ตอบสนองต่อยาต้านซึมเศร้า
- การฟื้นฟูสมองหลังจากได้รับบาดเจ็บ (traumatic brain injury)
แม้ว่าการทดลองทางคลินิกยังอยู่ในช่วงเริ่มต้น แต่ผลลัพธ์บางส่วนเริ่มแสดงให้เห็นศักยภาพที่น่าสนใจของ GH ในการฟื้นฟูระบบประสาทในระดับเซลล์
เสริม GH แบบธรรมชาติ: ทางเลือกปลอดภัยสำหรับสมอง
หากไม่ใช่กลุ่มที่มีความจำเป็นทางการแพทย์ การเสริม GH แบบธรรมชาติอาจเป็นวิธีที่ปลอดภัยและยั่งยืนมากกว่า ซึ่งมีวิธีดังนี้:
- นอนหลับลึกและมีคุณภาพ
– GH หลั่งสูงสุดในช่วง deep sleep (non-REM stage 3) โดยเฉพาะช่วง 23.00 – 02.00 น. - ออกกำลังกายแบบเวทเทรนนิ่ง และ HIIT
– ช่วยกระตุ้นการหลั่ง GH อย่างเป็นธรรมชาติ - บริโภคโปรตีนเพียงพอ โดยเฉพาะก่อนนอน
– อาหารที่มีกรดอะมิโน arginine และ glutamine ช่วยส่งเสริมการหลั่ง GH - ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด
– อินซูลินสูงจะยับยั้งการหลั่ง GH ดังนั้นควรหลีกเลี่ยงการทานหวานก่อนนอน
ความเข้าใจใหม่ของ GH: จากฮอร์โมนแห่งการเติบโต สู่ฮอร์โมนแห่งการ “รู้สึกดี”
โกรทฮอร์โมนไม่เพียงเป็นฮอร์โมนของการเจริญเติบโต แต่ยังอาจเป็นกุญแจสำคัญที่ช่วยเสริมสมองของเราให้ “คิดดี รู้สึกดี และจำได้ดี” มากขึ้นในทุกช่วงวัย
ไม่ว่าจะเป็นเด็กที่เรียนหนังสือ ผู้ใหญ่ที่ทำงานหนัก หรือผู้สูงอายุที่ต้องการป้องกันภาวะสมองเสื่อม GH คือส่วนหนึ่งที่ไม่ควรมองข้าม
โกรทฮอร์โมน และสมอง ไม่ใช่แค่คู่หูในห้องแล็บ
การค้นพบเกี่ยวกับบทบาทของ โกรทฮอร์โมน ในสมอง กำลังเปลี่ยนแปลงภาพจำเดิมๆ ที่เรามีต่อฮอร์โมนชนิดนี้อย่างสิ้นเชิง
จากเดิมที่ถูกจำกัดบทบาทอยู่ที่ “การเจริญเติบโตทางกาย” GH กำลังก้าวขึ้นมาเป็นองค์ประกอบสำคัญในสมรรถภาพทางจิตใจ ความจำ และอารมณ์
แม้การใช้ GH แบบสังเคราะห์ต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์อย่างเข้มงวด แต่การเข้าใจและส่งเสริมการหลั่ง GH ด้วยวิธีธรรมชาติก็สามารถเป็นแนวทางที่ดีในการดูแลสมองในทุกช่วงชีวิตได้อย่างยั่งยืน และอาจเป็นประตูบานใหม่ของการป้องกันโรคทางสมองในอนาคต
สมัครสมาชิก DW368 รายละเอียดโบนัส